Review - Instap-gpu's op een budgetprocessor - RTX 5060 (Ti) vs. RX 9060 XT, 8GB vs. 16GB

In dit artikel:

Redactie en testlab van de site hebben een reeks instap‑ en betaalbare videokaarten opnieuw getest in een realistischer, budgetgericht systeem: in plaats van hun gebruikelijke high‑end testplatform met een Ryzen 7 9800X3D gebruikten ze de betaalbare Ryzen 5 7500F (uit de 1080p‑Desktop Best Buy Guide) en lieten de kaarten draaien op PCIe 4.0. Doel: laten zien hoe gpu’s presteren in systemen die daadwerkelijk veel kopers zullen hebben (B650/B850‑borden die vaak geen PCIe 5.0 bieden) en of een langzamere cpu of beperkte PCIe‑bandbreedte merkbare nadelen oplevert.

Geteste gpu’s
- Nvidia: GeForce RTX 5060, 5060 Ti 8GB en 5060 Ti 16GB
- AMD: Radeon RX 9060 XT 8GB en 16GB
- Intel: Arc B580

Meetopzet en methoden
- Hardware: Ryzen 5 7500F als uitgangspunt; referentiemetingen met Ryzen 7 9800X3D uit eerder onderzoek. Standaardmemorie en configuratie afgestemd op betaalbare 1080p‑gamepc.
- Metingen: PresentMon voor gemiddelde fps en frametimes (99e en 99,9e percentiel). 3DMark (Time Spy Extreme, Steel Nomad, Speed Way) voor synthetische scores. Gamesuite is representatief (verschillende engines, API’s en genres).
- Vermogensmeting: Benchlab‑dochterbord (ElmorLabs/Open Benchtable) logt spanning en stroom van ATX/EPS/PEG/12Vhpwr‑poorten. Meters werden gekalibreerd en gecorrigeerd voor nauwkeurigheid.

Belangrijkste bevindingen
- Algemene conclusie: de Ryzen 5 7500F is een goede match voor de geteste instapgpu’s. Gemiddeld verliest Nvidia ongeveer 3–4% aan prestaties bij de overstap van de 9800X3D (PCIe 5.0) naar de 7500F (PCIe 4.0); AMD‑kaarten verliezen rond 1% gemiddeld. In veel games zie je dus weinig tot geen merkbare inlevering voor budgetbouwers.
- PCIe‑bandbreedte en lanes tellen: een cruciale nuance is dat veel GeForce‑modellen slechts 8 PCIe‑lanes gebruiken; op een PCIe 4.0‑slot halveert de beschikbare bandbreedte ten opzichte van PCIe 5.0. De Radeon RX 9060 XT gebruikt wel 16 lanes, wat in bepaalde zware scenarios substantieel helpt—vooral wanneer het vram volloopt en het systeem moet terugvallen op hoofdgeheugen via de PCIe‑verbinding.
- VRAM‑limiet kan desastreus zijn: in extreem zware settings met raytracing (voorbeeld: Doom Eternal op hoge instellingen + RT) lopen 8GB‑kaarten snel over en verliezen veel performance. Hier ziet de RX 9060 XT 8GB een veel kleiner verlies dan de RTX 5060 Ti 8GB doordat de Radeon 16 PCIe‑lanes heeft. In dat specifieke scenario kan een goedkope Radeon tientallen procenten sneller zijn dan een GeForce met krapper geheugen en minder lanes.
- Gameverschillen: sommige titels zijn duidelijk meer CPU‑gebonden (Assetto Corsa Competizione: de 7500F vormt vaak het plafond), andere schalen sterk met een snellere gpu of cpu (Cyberpunk 2077, F1 24 tonen grote winst met een snelle gpu/CPU‑combinatie). Raytracing‑workloads belasten vram en PCIe‑bandbreedte extra, waardoor verschillen groter worden.
- Driver- en testkader‑kanttekeningen: de 9800X3D‑metingen zijn ouder en met andere drivers; dat beïnvloedt vergelijking. De testset is gpu‑gericht, maar de auteurs belichten ook cpu‑afhankelijke games om te laten zien wanneer de cpu de beperkende factor is.

Praktische adviezen
- Voor een betaalbare 1080p‑build is de Ryzen 5 7500F meestal een slimme keuze: de meeste instapgpu’s geven bijna het volledige beeldsnelheidspotentieel.
- Let bij aanschaf echter op vram‑capaciteit en PCIe‑lanes: 8GB kan in zwaardere of RT‑scènes snel tekortschieten, en kaarten met slechts 8 lanes op een PCIe 4.0‑systeem kunnen extra worden benadeeld.
- Als je veel raytracing of toekomstige zwaardere titels wilt spelen, kies liever 12–16GB vram en/of een configuratie met meer PCIe‑bandbreedte (of wacht op PCIe 5.0‑moederborden).

Slotopmerking: de redactie plant vervolgtests met snellere videokaarten op de Ryzen 5 7500F om die prestatieverhoudingen verder uit te diepen. Testteam: Reinoud Dik (redactie), Luke van Drie (video), Joost Verhelst & Tim de Groot (testlab).