EU Data Act vanaf vandaag van kracht: bedrijven vrij van cloudlock-in
In dit artikel:
De EU Data Act is nu van kracht en geeft bedrijven en consumenten in de EU grotere controle over de data die zij genereren, met ingangsregels die formeel vanaf 12 september 2025 in alle lidstaten gaan gelden. De wet moet overstappen tussen cloudproviders vergemakkelijken, vendor lock‑in tegengaan en ervoor zorgen dat inzichten uit analyses en AI behouden blijven bij het wisselen van platform.
De regelgeving vult de Data Governance Act (2023) aan: waar die wet vrijwillige data‑deling regelde, bepaalt de Data Act nu wie op welke voorwaarden waarde uit data mag creëren. Fabrikanten van verbonden producten krijgen verplichtingen om apparaten zo te ontwerpen dat gebruikers eenvoudig en veilig toegang krijgen tot de gegenereerde data. De Europese Commissie komt met modelcontracten om eerlijke data‑uitwisseling tussen partijen te bevorderen.
Grote cloudaanbieders reageren alvast. Google kondigde twee dagen voor de inwerkingtreding aan dat het datatransferkosten schrapt voor organisaties die workloads parallel laten draaien in meerdere clouds binnen Europa en het VK (initiatief “Data Transfer Essentials”). Microsoft hanteert inmiddels kostprijsgebaseerde transferkosten, en Amazon Web Services biedt lagere tarieven op aanvraag voor specifieke scenario’s. Deze marktbewegingen laten zien dat de wet directe effecten heeft op prijsstelling en concurrentie tussen providers.
Voor gebruikers betekent de Data Act dat zij het recht krijgen op toegang tot de data van hun IoT‑apparaten — van slimme thermostaten tot landbouwmachines en bouwvoertuigen — en deze data mogen delen met externe partijen. Dat opent de deur voor onafhankelijke reparateurs en dienstverleners, stimuleert concurrentie, kan leiden tot lagere kosten en verlengt mogelijk de levensduur van apparaten. Ook worden machtsmisbruik en oneerlijke contractvoorwaarden door dominante spelers tegengegaan. In noodsituaties krijgen overheden bovendien het recht om bij private partijen relevante data op te vragen, wat samenwerking tussen publieke en private sectoren tijdens crises moet verbeteren, maar ook spanningen oplevert tussen veiligheid en privacy.
Implementatie brengt uitdagingen: data is versnipperd over cloud, on‑premises en hybride systemen en bestaat uit gestructureerde en ongestructureerde vormen. Organisaties zullen geïntegreerde dataplatforms en bijna realtime samenvoeging en analyse nodig hebben om de nieuwe mogelijkheden daadwerkelijk te benutten. Adviseurs en consultancybureaus waarschuwen dat de Data Act zowel kansen als ingrijpende aanpassingen in bedrijfsmodellen en processen oplevert voor sectoren van productie tot transport en overheidsdiensten.
De komende maanden zal duidelijk worden hoe bedrijven, consumenten en overheden deze nieuwe rechten en plichten interpreteren en toepassen.