Digitale vrijheid in een quantumtijdperk: datasoevereiniteit als strategische noodzaak
In dit artikel:
Digitale transformatie heeft organisaties meer flexibiliteit en snelheid gebracht, maar tegelijk nieuwe strategische risico’s opgeleverd. Datasoevereiniteit — het behouden van controle over je eigen gegevens ongeacht waar die staan of wie de infrastructuur beheert — is uitgegroeid tot een cruciale bedrijfsvraag in plaats van een puur technisch detail. Geopolitieke spanningen, strengere Europese regelgeving en de opkomst van quantumcomputers dwingen organisaties nú keuzes te maken om hun digitale onafhankelijkheid en veerkracht veilig te stellen.
Cloudmigratie heeft veel voordelen, maar ook nadelen: door sleutels en toegangscontrole bij externe partijen onder te brengen, geven organisaties soms onbedoeld controle uit handen. Dat vergroot kwetsbaarheid voor afhankelijkheid, wettelijke inmenging en operationele storingen. Tegelijk tonen recente datalekken — zoals fouten bij zorgdata en het uitlekken van paspoortgegevens — aan dat veel incidenten ontstaan door basale fouten in de eigen IT-huishouding. Echte soevereiniteit begint daarom bij fundamenten: weten waar data zich bevinden, wie toegang heeft en hoe die toegang is geregeld.
Een opkomende en fundamentele bedreiging is quantum computing. Quantumcomputers gebruiken qubits en kunnen bepaalde berekeningen immens versnellen; een van de concrete risico’s is dat ze klassieke cryptografie (die gebaseerd is op factorisatie van grote getallen) kunnen doorbreken zodra de hardware krachtig genoeg is. Data die vandaag veilig lijkt, kan in de toekomst ontcijferd worden — en aanvallers kunnen nu al versleutelde informatie verzamelen om later te decoderen (zogenaamde “harvest now, decrypt later”-scenario’s). Daarom is het essentieel om te beginnen met quantum safe encryptie: algoritmes die bestand zijn tegen quantum-aanvallen. IBM werkt met internationale standaarden aan dergelijke nieuwe algoritmes, die later de basis van encryption-standaarden zullen vormen.
Beleid moet rekening houden met de lange lifecycle van software en systemen: wat je nu bouwt kan nog prima functioneren over tien, twintig jaar. Zonder vroegtijdige integratie van quantumveilige technologie dreigen kostbare herontwerpen later. Lifecycle management betekent daarom dat organisaties bij nieuw ontwerp en hardwareaankoop al nadenken over toekomstbestendigheid.
Praktische stappen die organisaties moeten zetten:
- Begin met inventarisatie: breng in kaart waar encryptie draait, welke data kritisch zijn en welke kwetsbaarheden bestaan. Niet alle data vergen dezelfde mate van bescherming; patiëntgegevens vragen andere prioriteiten dan open informatie.
- Vergroot bestuurlijke bewustwording: IT-beveiliging is een strategisch thema. Regelgeving zoals DORA (Digital Operational Resilience Act) legt bestuurders verantwoordelijkheid op bij incidenten, waardoor kennis en besluitvorming op boardniveau noodzakelijk zijn.
- Zorg voor exitstrategieën en portabiliteit: technische keuzes moeten migratie tussen cloudomgevingen of terugkeer naar on-premise mogelijk maken. Containertechnologie helpt workloads snel te verplaatsen, maar alleen als eerdere architectuurkeuzes dat toestaan.
- Behoud en borg interne kennis: secret management, toegangscontrole en encryptie zijn geen diensten die je volledig kunt outsourcen zonder eigen deskundigheid. Kennisborging voorkomt afhankelijkheid van leveranciers en maakt snelle respons bij incidenten mogelijk.
- Overweeg open source-technologieën: deze vergroten controle omdat broncode beschikbaar is, maar vereisen wél interne expertise en goede processen om effectief en veilig te blijven.
Europese samenwerking en lokale MSP’s spelen een belangrijke rol in het realiseren van datasoevereiniteit. Europese managed service providers kunnen helpen voldoen aan wet- en regelgeving, infrastructuur en kennis lokaal houden en juridische risico’s beperken. Let daarbij op de juridische structuur: een Europees dochterbedrijf kan nog steeds onder druk komen te staan van een niet-Europese moeder (bijvoorbeeld door wetten zoals de Amerikaanse CLOUD Act). Daarom is het belangrijk partners te kiezen die binnen Europese jurisdictie opereren en transparant zijn over verantwoordelijkheden.
Het concept “quantum agility” wordt hierbij een concurrentievoordeel: organisaties die nu inzicht creëren in encryptie, architectuur en processen, kunnen later sneller overstappen op nieuwe standaarden of mitigatiestrategieën. Wie pas begint als quantumcomputers volwassen zijn, loopt het risico te laat te zijn.
Kortom: datasoevereiniteit, quantum safe encryptie en lifecycle management zijn geen optionele thema’s meer maar strategische vereisten. Het vergt een combinatie van technische maatregelen, bestuurlijke verantwoordelijkheid en bewuste partnerkeuzes om digitaal veilig en onafhankelijk te blijven. Cegeka positioneert zich als partner die organisaties helpt deze wendbaarheid te realiseren, onder meer in samenwerking met IBM; wie zich wil verdiepen kan de bijbehorende videopodcast met experts bekijken.