Achtergrond - Hoe Nederlandse chipmaker Nexperia in de internationale spotlight kwam te staan

In dit artikel:

De Nederlandse overheid nam eind september onverwachts het heft in eigen handen bij chipproducent Nexperia, waarna een reeks tegenreacties uit China volgde en de wereldwijde toeleveringsketen in beroering raakte. Het probleem kwam in korte tijd tot een hoogtepunt: minister Vincent Karremans zette op grond van de Wet beschikbaarheid goederen (Wbg) bestuurlijke bevoegdheden van Nexperia over naar het ministerie, en kort daarna schorste een rechtbank de Chinese topman Zhang Xuezheng (bijnaam Wing) wegens vermeend wanbeleid. China reageerde met een uitvoerverbod voor Nexperia’s Chinese vestigingen, wat de levering van veel standaardchips — vooral voor de auto-industrie — bedreigt.

Achtergrond en belang
Nexperia is voortgekomen uit de halfgeleideractiviteiten van Philips en NXP en produceert vooral eenvoudige, veelgebruikte componenten zoals mosfets en diodes. Daarmee heeft het bedrijf een flinke wereldwijde positie — naar schatting zo'n 10% marktaandeel, in sommige niches veel meer — en levert het vooral aan autofabrikanten (ongeveer 60% van de omzet). De chips komen terug in tal van voertuigsystemen (koplampen, airbags, ABS, brandstofinjectie, stuurbekrachtiging) en in industriële en consumentenelektronica.

Eigendom en spanningen
In 2019 werd Nexperia overgenomen door het Chinese Wingtech, deels staatsgebonden. Wingtech’s eigenaar Zhang heeft een carrière in de chip- en telecomindustrie, maar staat ook met één been in meerdere controverse: eerdere overtredingen in China en een veroordeling in 2005 werden later bekend. Sinds de overname ontstonden al zorgen over nationale veiligheidsbezwaren en handelsbeperkingen: de Britse afwijzing van de overname van Newport Wafer Fab in 2022 toont dat Europese landen alert waren op Chinese invloed.

Amerikaanse druk en Nederlandse ingreep
Wingtech stond sinds december op de Amerikaanse Entity List, en door invoering van een Amerikaanse “50%-regel” zou Nexperia ook onder exportbeperkingen kunnen vallen. Op 29 september trad die regel in werking; een dag later maakte het Nederlandse ministerie van EZK bekend de Wbg toe te passen. De aanleiding waren volgens Den Haag signalen van “ernstige bestuurlijke tekortkomingen” bij Nexperia, met name handelingen van de ceo die een acute bedreiging voor de continuïteit van het bedrijf zouden vormen. Het gebruik van de Wbg is uitzonderlijk — de wet was sinds de Koude Oorlog niet eerder ingezet — en stelt de overheid in staat beslissingen van het bedrijf tegen te houden of terug te draaien voor maximaal één jaar.

Beschuldigingen tegen de ceo
In een afzonderlijke procedure vroegen drie Europese bestuurders de rechtbank Zhang te schorsen wegens wanbeleid. Hij zou geprobeerd hebben productiecapaciteit, middelen en intellectuele eigendom weg te sluizen naar aan hem gelieerde bedrijven en Europese bestuurders te marginaliseren. Concreet wordt genoemd dat Nexperia voor veel hogere waferbestellingen zou hebben betaald bij een van zijn andere bedrijven (WSS) dan het bedrijf nodig had. De rechtbank zette Zhang daarop op non-actief.

Chinese tegenreactie en gevolgen voor levering
Als vergelding blokkeerde China de uitvoer van chips uit Nexperia’s Chinese vestigingen; die fabrieken verzorgen assemblage en testing van een groot deel van de productie (bron: schattingen tot 70–80% wordt naar China verscheept voor afwerking). Daardoor dreigen producten die afhankelijk zijn van Nexperia-chips, vooral auto’s, tekorten te krijgen. Autofabrikanten waarschuwen voor verstoringen en sommigen verwachtten al korte productiestops; Volkswagen meldde kort dat de Golf-productie mogelijk geraakt zou worden, maar vond inmiddels een alternatieve leverancier. Nexperia onderzoekt ondertussen opties om assemblering buiten China te regelen, maar dat is geen snelle oplossing.

Wat nu?
Het kabinet laat weten in gesprek te zijn met Chinese autoriteiten om tot een constructieve oplossing te komen, maar hoe en wanneer die er komt blijft onduidelijk. Voor de Europese industrie benadrukt de zaak de kwetsbaarheid van globale waardeketens en de politieke gevoeligheid rond bedrijven met strategisch belangrijke technologieën en buitenlandse eigenaars. Voor Nexperia zelf hangt veel af van juridische uitspraken, herstel van bestuurstrouw en de mate waarin assemblageactiviteiten snel elders georganiseerd kunnen worden.