Achtergrond - 4chan strijdt nu voor internetvrijheid, maar is daarmee geen witte ridder
In dit artikel:
4chan heeft samen met het eveneens omstreden forum Kiwi Farms de Britse telecomwaakhond Ofcom voor de rechter gesleept vanwege de Online Safety Act. De wet, bedoeld om platforms te dwingen Britse gebruikers te beschermen tegen illegale en schadelijke content, raakt volgens de sites het fundament van hun op anonimiteit en minimale moderatie gebaseerde cultuur. De zaak speelt nu omdat Ofcom onderzoekt of beide fora genoeg doen om illegale berichten te verwijderen; 4chan en Kiwi Farms betwisten dat Britse regels op Amerikaanse platforms toegepast mogen worden.
De ruzie legt een groter vraagstuk bloot: hoe ver reikt nationale wetgeving op een wereldwijd netwerk? 4chan en Kiwi Farms zeggen dat Britse wetten niet van toepassing zijn op in de VS gevestigde bedrijven, terwijl Ofcom stelt dat het gaat om bescherming van mensen die vanuit het Verenigd Koninkrijk toegang hebben tot die diensten. Het is een principiële botsing over jurisdictie en over de balans tussen internetvrijheid en bescherming tegen haat, laster en geweld. De uitkomst kan internationaal precedent scheppen voor hoe landen platforms aanspreken.
Dat 4chan zich nu als verdediger van ‘internetvrijheid’ profileert, is beladen gezien de lange lijst controverses rond de site. Enkele belangrijke episodes:
- Gamergate (vanaf 2014): een campagne die begon met persoonlijke aantijgingen tegen gameontwikkelaar Zoë Quinn en uitmondde in georganiseerde intimidatie, doxing, hacks en doodsbedreigingen aan het adres van vrouwelijke ontwikkelaars en critici. Anonieme accounts op 4chan speelden een sleutelrol in coördinatie en verspreiding.
- Celebgate / The Fappening (2014): gelekte iCloud-foto’s van beroemdheden, grotendeels vrouwen, werden grootschalig rondgepost op onder meer 4chan. Die privacyschending bracht kwesties rond accountbeveiliging en slachtofferbescherming in het publieke debat.
- Extremisme en radicalisering: onderzoekers en overheden zien 4chan als een van de plekken waar extreemrechtse ideeën gedijen en soms concrete aanslagen worden aangekondigd of geroemd. Een sprekend voorbeeld is de Christchurch-aanslag in 2019; de dader had onderdelen van zijn plannen op 4chan gedeeld. Al blijft de rol van andere platforms, zoals YouTube, ook relevant bij radicalisering.
- DDoS-activiteiten: 4chan heeft gediend als vergaarbak en coördinatiepunt voor digitale aanvallen, onder meer tijdens Operation Payback (tegen anti-piraterijorganisaties) en later acties tegen betalingsdiensten in verband met Wikileaks. De site zelf heeft te maken gehad met aanvallen en beschermt zich sindsdien met diensten als Cloudflare.
- Nepnieuws met economische impact: in 2008 circuleerde op 4chan een verzonnen bericht over de dood van Steve Jobs, dat via diverse kanalen de aandelenkoers van Apple merkbaar deed dalen.
Deze incidenten illustreren de spanning die Karl Popper omschreef als de paradox van tolerantie: een volledig open samenleving kan worden ondermijnd door groepen die die openheid misbruiken om intolerantie en geweld te promoten. Tegenstanders van 4chan wijzen erop dat platformen die "alles toelaten" ruimte scheppen voor haat en radicalisering; voorstanders verwijzen naar vrijheid van meningsuiting en grenzen van nationale regelgeving.
Tegelijk is 4chan minder uniek geworden: veel van de schokelementen en politieke polarisatie zijn in de loop der jaren verplaatst naar andere sociale platforms zoals X en Truth Social. Financiële problemen, een ernstige hack vorig jaar en veranderend gebruikspatroon roepen de vraag op of 4chan nog dezelfde invloed heeft als vroeger. Ofcom is het daar niet mee eens en houdt het forum nog steeds in het vizier.
De juridische confrontatie rond de Online Safety Act is daarmee meer dan een procedure: het gaat om de toekomstige contouren van internettoezicht, de vraag wie verantwoordelijk is voor content die over grenzen heen circuleert en hoe samenlevingen de balans vinden tussen vrijheid en bescherming. Hoe de rechter deze zaak beoordeelt kan gevolgen hebben voor andere internationale platformdisputen en voor de manier waarop landen online schade trachten te beperken.